ZORUNLU SEBEPLERLE İŞİN DURMASI HALİNDE TELAFİ ÇALIŞMASI YAPILMASI

İşverenlerce tercih edilebilecek bir yöntem, işçiye çalıştırılamadığı günlere ilişkin ücretinin tam olarak ödenmesi ve ileride bu günlere ilişkin kendisine telafi çalışması yaptırılmasıdır. İK m.64 düzenlemesi “Zorunlu nedenlerle işin durması, ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra işyerinin tatil edilmesi veya benzer nedenlerle işyerinde normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması veya tamamen tatil edilmesi ya da işçinin talebi ile kendisine izin verilmesi hallerinde, işveren dört ay içinde çalışılmayan süreler için telafi çalışması yaptırabilir. Cumhurbaşkanı bu süreyi iki katına kadar artırmaya yetkilidir. Bu çalışmalar fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sayılmaz. Telafi çalışmaları, günlük en çok çalışma süresini aşmamak koşulu ile günde üç saatten fazla olamaz. Tatil günlerinde telafi çalışması yaptırılamaz.” Şeklindedir.

Elektrik kesintisine bağlı olarak sanayi tesislerinde işin durması zorunlu sebep teşkil edeceğinden, söz konusu işçilere telafi çalışması yaptırılması mümkün olacaktır. Bu durumda, işçilerin çalıştırılamadıkları günlere ilişkin ücretleri tam olarak ödenmeli, çalıştırılamayan günlere yönelik telafi çalışması ise 4 ay içerisinde yaptırılmalıdır. Anılı maddede belirtildiği üzere işbu telafi çalışmaları fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sayılmayacak, günlük en çok çalışma süresi olan 11 saatlik çalışma sınırını aşmamak koşulu ile günde üç saatten fazla olmayacaktır. Ayrıca tatil günlerinde telafi çalışması yaptırılamaz. Telafi çalışması yaptırılabilmesi için ise denkleştirme uygulamasından farklı olarak işçiden onay alınmasına gerek olmamakla birlikte işverenin, İK m. 64’te belirtilen nedenlerden hangisine dayanarak telafi çalışması yaptırdığını açıkça belirtmesi ve telafi çalışması yapılacak olan tarihleri işçilere duyurması gerekmektedir.

ZORLAYICI SEBEBİN BİR HAFTADAN UZUN SÜRMESİ HALİNDE ÇALIŞTIRILAMAYAN İŞÇİYE YARIM ÜCRET ÖDENMESİ

Yarım ücret, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 40. maddesinde aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir.

“Yarım ücret 

Madde 40 – 24 ve 25 inci maddelerin (III) numaralı bentlerinde gösterilen zorlayıcı sebepler dolayısıyla çalışamayan veya çalıştırılmayan işçiye bu bekleme süresi içinde bir haftaya kadar her gün için yarım ücret ödenir.”

24 ve 25. Maddelerin (III) numaralı bentlerinde ise “İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması” halini düzenlemektedir.

Yukarıdaki maddede belirtildiği gibi bu durumda ücret, hafta tatilini de kapsayacak şekilde işveren tarafından, bir hafta yarım olarak ödenmek zorundadır. Zorlayıcı nedenin bir haftadan sonra da devam etmesi durumunda ise işverenin herhangi bir ücret ödemek zorunluluğu bulunmamaktadır. Ayrıca işveren ilk hafta için ücret ödemesini isteğe bağlı olarak tam ödeyebilir.  İşçi ise zorlayıcı sebebin devam ettiği bu askı süresi boyunca İK m.24/III “İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa” bendi uyarınca iş sözleşmesini haklı nedenle feshetme imkanına sahip olacak ve bir yıllık kıdemini doldurmuş ise kıdem tazminatı talep edebilecektir.

Bu bağlamda, söz konusu kesintinin bir haftadan uzun sürmesi halinde, bu sebeple ve işin durması süresince çalıştırılamayacak işçilere bir haftaya kadar olan çalıştırılamadıkları günler için yarım ücret ödenmesinin mümkün olduğunu izah edebiliriz.

İŞÇİLERE YILLIK ÜCRETLİ İZİN KULLANDIRILMASI

Uygulamada bazı işverenlerin, işçileri tek taraflı olarak yıllık ücretli izne çıkardığı görülmektedir. Ancak işçilerin yıllık izin sürelerini kullanmaya yönelik talepleri olmadan tek taraflı olarak işverence yıllık izne çıkarılmaları mümkün değildir. Zira Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği’nin 7. ve 8. maddelerinde yıllık izin talebinin yazılı olarak işçiden gelmesi gerektiği açıkça düzenleme altına alınmıştır. Keza anılı Yönetmelik’in işverene işçiyi tek taraflı olarak yıllık izne çıkarma imkanı tanıyan toplu izni düzenleyen 10. maddesi uyarınca işveren veya işveren vekili ancak Nisan ayı başı ile Ekim ayı sonu arasındaki sürede işçilerin tümünü veya bir kısmını toplu izne çıkarabileceğinden ve çeşitli sanayi tesislerinde yapılması planlanan söz konusu kesintiler bu dönem dışında kaldığından, işçiler tek taraflı olarak toplu izne de çıkarılamayacaktır.

Bu nedenle söz konusu günler için işçilerden yıllık izin kullanmak istediklerine ilişkin yazılı bir talep gelmedikçe işçilerin yıllık izne çıkarılmamasını tavsiye ederiz.